Ένας αρχαίος φιλόσοφος, ο Δημόκριτος είχε πει: «ζωή χωρίς γιορτή, ξεκούραση, διασκέδαση ισοδυναμεί με μακρύ δρόμο, χωρίς ελπίδα και προοπτική, χωρίς ανάπαυση!! .. »
Πολύ πιο πριν από το φιλόσοφο, ο Θεός « α ν α π α ύ ε τ α ι» την 7η μέρα, και προτρέπει τους ανθρώπους στον Δεκάλογο, να αφιερώνουν μια μέρα της εβδομάδας για ανάπαυση και προσευχή.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η ξεκούραση, σαν προσωρινή διακοπή της εργασίας, αποβλέπει στην χαλάρωση, την ανασυγκρότηση, και την ενίσχυση των ψυχοσωματικών δυνάμεων του ανθρώπου.
Ο κουρασμένος και ταλαιπωρημένος άνθρωπος της εποχής μας, κάτω από το βάρος των καθημερινών του αναγκών, της ρουτίνας, των βιοτικών μεριμνών, προσπαθεί να ανανεώνεται, ψυχικά και σωματικά. Ζητεί να απολαμβάνει οτιδήποτε του προκαλεί ευχαρίστηση, ανάπαυση, ευθυμία, διασκέδαση. Αυτή είναι η ανάγκη για ψυχαγωγία, χαλάρωση, εκτόνωση, ανανέωση. Κανένας άνθρωπος δεν είναι δυνατό να αντέξει τις σημερινές ιδιαίτερα συνθήκες ζωής, χωρίς τη ψυχαγωγία, την αλλαγή, την ανάκτηση των δυνάμεών του. Όλοι, χωρίς καμιά εξαίρεση, αναζητούμε μια μορφή ψυχαγωγίας, είτε αυτή βρίσκεται στο ταξίδι, στην εκδρομή, σε μια γιορτή, σ’ ένα πάρτι, ένα θέαμα, ένα γλέντι, μια διασκέδαση ….
ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ;
Όπως φανερώνει η ίδια η λέξη, «ψ υ χ α γ ω γ ία» σημαίνει « α γ ω γ ή τ η ς ψ υ χ ή ς » . Σαν τέτοια, η ψυχαγωγία είναι πολύτιμο αγαθό, ανεκτίμητης αξίας.
Από τη λανθασμένη όμως χρήση της ψυχαγωγίας, ο νέος ιδιαίτερα άνθρωπος, αντί να ευεργετηθεί, κινδυνεύει να υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές, τόσο σωματικές όσο και ηθικές.
Εξηγούμαστε από την αρχή: Ο Θεός δεν απαγορεύει στον άνθρωπο να χαίρεται τη ζωή του. Η χαρά, το γέλιο, η ξεγνοιασιά, είναι το οξυγόνο της ζωής μας. Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι, να μη μετατρέπουμε τη ψυχαγωγία, από ευκαιρία ξεκούρασης, χαράς, σε ευκαιρία καταχρήσεων, σε ευκαιρία ικανοποίησης εμπαθών επιθυμιών, που σκοτώνουν τελικά την υγεία μας, καταστρέφουν την αξιοπρέπεια των νέων, και τους βυθίζουν στο βούρκο και στην απόγνωση.
Ο Χριστός, στο γάμο της Κανά, μετατρέπει το νερό σε κρασί, παρομοιάζει τη Βασιλεία του, με γαμήλιο τραπέζι και αρχοντικό δείπνο, φανερώνει την αποδοχή της ανάγκης του ανθρώπου για σωστή διασκέδαση, χαρά, αλλαγή. Την ίδια όμως στιγμή, ο Χριστός καταδικάζει τον «άφρονα πλούσιο», που ενώ εκείνος γλεντοκοπούσε στη ζωή του, αδιαφορεί για τον φτωχό Λάζαρο, και αποδοκιμάζει τον τρόπο ζωής του «α σ ώ τ ο υ υ ι ο ύ ». Διδασκόμαστε έτσι, πως το ζήτημα της ψυχαγωγίας, έχει σχέση με την σωτηρία μας, ή πιο απλά, ο τρόπος της ψυχαγωγίας μας, δεν πρέπει να μας κλείνει το δρόμο, στη σχέση μας με το Χριστό.
ΠΩΣ ΨΥΧΑΓΩΓΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΗΜΕΡΙΝΟΙ ΝΕΟΙ;
Σήμερα οι περισσότεροι νέοι, με τα μέσα που τους προσφέρονται, οικονομική άνεση, ευκαιρίες μετακίνησης, ελευθερία διακίνησης, χωρίς έλεγχο από την οικογένεια, σύνδεσαν την ψυχαγωγία με τον νυκτερινό τρόπο ζωής.
Μετέτρεψαν αυτή την ανάγκη, σε μια πρώτης τάξης ευκαιρία για κάθε είδους καταχρήσεις και ακολασίες. Ζωή μέσα στα σκοτεινά και αποπνικτικά υπόγεια, δισκοθήκες, σφαιριστήρια, μπυραρίες, καφέ, ορθάδικα, κλάμπς, καφενεία, γήπεδα, μπαρ, ταβέρνες …Άγριο ξενύκτι, άφθονο ποτό, χορός μέχρι κατάρρευσης, μουσική που σπάει νεύρα, τσιγάρο, μεθύσια, γιατί όχι …και τα ναρκωτικά… Ποιός θα ελέγξει τη ψυχαγωγία των νέων, όταν οι γονείς αδυνατούν; Ακολουθούν βέβαια, σαν μέσα ψυχαγωγίας οι βιντεοταινίες με το αισχρό περιεχόμενο, η πρόσβαση στα διαδίκτυα, η παιδική πορνεία, η τηλεβία, κ.ά.
Θα ήθελα πολύ να ερωτήσω τα σημερινά παιδιά, τους εφήβους, που διαλέγουν αυτό τον τρόπο ψυχαγωγίας, αν πράγματι είναι ικανοποιημένοι. Όταν εσύ ο νέος, η νέα των 16 ή 17 χρόνων, γυρνάς τις πρωινές ώρες του Σαββάτου ή της Κυριακής στο σπίτι, ξαγρυπνισμένος, μεθυσμένος, ζαλισμένος, κουρασμένος, με το κεφάλι να βουίζει, τα μάτια κατακόκκινα, με τις εμπειρίες της νύκτας, νοιώθεις ότι « ψ υ χ α γ ω γ ή θ η κ ε ς;» Η νύκτα, το σκοτάδι, η απομόνωση, μακριά από τα βλέμματα των άλλων, τι μπορεί να συμβουλέψει ένα νέο και μια νέα; Να αναφερθούμε στις πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις ανηλίκων, στις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, στις υποχρεωτικές εκτρώσεις, στους κινδύνους μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών, στην εμπλοκή των παιδιών στα κυκλώματα του υποκόσμου, των ανώμαλων, των μαστροπών, των παιδεραστών, των προαγωγών, των σωματεμπόρων, των εμπόρων του λευκού θανάτου; Να μιλήσουμε μήπως για τις τραυματικές εμπειρίες ιδιαίτερα των κοριτσιών, που πλήρωσαν ακριβά την αφέλεια, την επιπολαιότητα και την ανωριμότητα της ηλικίας τους; Απογοήτευση, κατάθλιψη, φοβίες, έλλειψη ασφάλειας, συνοδεύουν σήμερα πολλούς νέους. Ή να επισημάνουμε τους κινδύνους από τα ναρκωτικά, τον αλκοολισμό, τις αιρέσεις, το σατανισμό που ασκούν σήμερα πνευματικό βιασμό ιδιαίτερα στους ανηλίκους; Μπορεί κάποιος, να μας απαριθμήσει τα ονόματα όλων εκείνων, που βρίσκονται στον μακρύ κατάλογο των νέων παιδιών που χάθηκαν μέσα στη ζωή της νύκτας, κι είναι σήμερα αγνοούμενοι; Το θέμα «ψυ χ α γ ω γ ί α» , σε συνδυασμό με την αύξηση του τουρισμού τα τελευταία χρόνια, έχει εξελιχθεί σε ένα μόνιμο πονοκέφαλο, μια αληθινή γάγγραινα, που κατατρώει σιγά-σιγά τη νεολαία και την αχρηστεύει … Ο τουρισμός, που φέρνει χρήματα, αλλά και ναρκωτικά, αρρώστιες και διάλυση των οικογενειών μας. Μια ψυχαγωγία που μετατράπηκε σε ψυχοκτονία…
ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΜΕΣΟ Η ΣΚΟΠΟΣ;
Ο τρόπος ψυχαγωγίας ενός ανθρώπου, συνδέεται σίγουρα με τον χαρακτήρα του, με την προσωπικότητά του. Δεν φανερώνει απλά το ήθος και τον πολιτισμό μας, αλλά συμβάλλει και στη διαμόρφωσή τους. Η ποιότητα της ψυχαγωγίας ενός λαού, των μελών μιας κοινωνίας, δείχνει το βαθμό και το επίπεδο του πολιτισμού τους. Το γεγονός ότι στις μέρες μας η ψυχαγωγία ταυτίζεται με το κυνήγι κάποιας ηδονής που ικανοποιεί τα κατώτερα ένστικτα του ανθρώπου, ή το γεγονός ότι η ψυχαγωγία για τον σημερινό νέο σημαίνει νυκτερινή ζωή, γλέντι, πιοτό, τσιγάρο, χορό, ναρκωτικά, παράνομες ανήθικες σχέσεις, αυτό έχει σχέση και με την γενικότερη κατάπτωση της κοινωνίας μας, την κρίση των αξιών και την απουσία ανώτερων στόχων και ιδανικών. Ο πολύς κόσμος σήμερα, θεωρεί ψυχαγωγία την ηδονή, και απόλαυση την αμαρτία, που οδηγεί τελικά σε πικρή κόλαση, σύμφωνα με τη διδαχή του Αγίου Νεοφύτου. Στο όνομα μιας παρεξηγημένης ψυχαγωγίας, πολλοί νέοι πνίγονται σήμερα μέσα στο αλκοόλ, καίγονται στο τσιγάρο και τα ναρκωτικά, τινάζουν την υγεία τους στον αέρα, καταντούν τα σώματά τους μουσεία διαφόρων ασθενειών, αφροδισίων νοσημάτων, εξευτελίζουν οι ίδιοι την αξιοπρέπειά τους, και παίρνουν πολύ γρήγορα το δρόμο προς τις φυλακές, τα άσυλα, τα ψυχιατρεία και τα νεκροταφεία …Υπάρχουν κι εκείνοι, που δοκιμάζουν στο τέλος αηδία, κορεσμό και φεύγουν, απομακρύνονται, παραδίνονται στην πικρή μοναξιά τους, απογοητευμένοι, κουρασμένοι, με την αίσθηση της αδικίας, της εκμετάλλευσης και του μίσους, απέναντι σε τέτοια κοινωνία. Είναι οι αναρχικοί, οι περιθωριακοί, που θα γίνουν αύριο, οι τρομοκράτες, οι κουκουλοφόροι, οι «γ ν ω σ τ ο ί ά γ ν ω σ τ ο ι », τα μέλη μιας μαφιόζικης ομάδας, οι νεοναζί, ή επανέκδοση της κου-κλουξ – κλαν…
ΠΑΡΑΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΟΜΩΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ;
Όταν οι γονείς μας, ζητούν να έχουν λόγο για τις επιλογές των παιδιών τους, στο ζήτημα της ψυχαγωγίας, ποιά είναι η θέση των νέων; Μπορούν σήμερα οι νέοι, να παραδεχτούν, ότι μέσα στη σημερινή ψυχαγωγία, ιδιαίτερα αργά τις νύκτες, μπορεί να υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι; Ποια είναι η συνηθισμένη απάντηση των περισσοτέρων παιδιών. Είτε χαρακτηρίζουν τους γονείς τους σαν υπερβολικούς, ότι έχουν λανθασμένες πληροφορίες και εκτιμήσεις, είτε διαμαρτύρονται, ότι ενώ μεγάλωσαν δεν τους έχουν εμπιστοσύνη, είτε ακόμα ότι γνωρίζουν οι ίδιοι αυτούς τους κινδύνους και είναι αρκετά έξυπνοι, για να μπορούν να τους αποφεύγουν …Δεν είναι με αυτό τον τρόπο σκέψης, που αντιμετωπίζετε, φίλοι νέοι, κάποιες διαφορές σας με τους γονείς σας, όταν αντιδρούν για τις ατέλειωτες νυκτερινές σας εξόδους, στους χώρους που συχνάζετε, και τους τρόπους που ψυχαγωγείσθε; Αφήστε που συχνά, χρεώνουμε τους γονείς μας και με οπισθοδρομικότητα, τους χαρακτηρίζουμε «α π η ρ χ α ι ω μ έ ν ο υ ς », με μεσαιωνικές ιδέες … «ν τ ε μ ο ν τ έ ». Ας αφήσουμε ακόμα, τις συχνές διαφωνίες, την όξυνση των σχέσεων, τις συγκρούσεις με τους δικούς μας, την ψυχρότητα, την έλλειψη επικοινωνίας μαζί τους, γιατί απλούστατα, θέλουν να μας συμβουλεύουν, σαν γονείς, στον τρόπο ψυχαγωγίας που επιλέγουμε. Ποιός όμως, έχει τελικά το δίκαιο με το μέρος του; Εκείνο, που δεν πρέπει να ξεχνούμε, μικροί και μεγάλοι, παιδιά και γονείς, είναι αυτό: Εφ’ όσον κανείς, βρίσκεται υποδουλωμένος στα πάθη του και η πιο αθώα – φαινομενικά – εκδήλωση, όπως π.χ. η συμμετοχή σ’ ένα εφηβικό
«πάρτυ», η παρουσία σ’ ένα «σ τ έ κ ι ν ε ο λ α ί α ς», μπορεί να έχει τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα. Ενόσω ο νους μας, είναι κυριευμένος από τα διάφορα πάθη, όχι μόνο δεν αρκείται στα επιτρεπτά, όχι μόνο ξεπερνά τα όρια της κατάχρησης, αλλά ένας τέτοιος εμπαθής νους, μια τέτοια ακάθαρτη διάθεση, επιδίδεται με μανία, στην
ανακάλυψη νέων μεθόδων ικανοποίησης των κατώτερων ενστίκτων.
Σύμφωνα με το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας μας, ο άνθρωπος, τότε μόνον ψυχαγωγείται πραγματικά, όταν διασκεδάζοντας δεν αμαρτάνει. Ψυχαγωγία και αμαρτία, δεν μπορούν να συνυπάρχουν.
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΙΑ;
Εμείς, λέμε ναι! Υπάρχει, βεβαιότατα υπάρχει και η καλή, η σωστή ψυχαγωγία. Αλλοίμονο αν δεν υπήρχε η υγιής ψυχαγωγία. Η ψυχαγωγία που ξεκουράζει, που τονώνει, που χαρίζει αξέχαστες στιγμές χαράς, γέλιου, ανανέωσης, η ψυχαγωγία που σε εκτονώνει πραγματικά, χαρίζοντας σου ευθυμία, αλλαγή διάθεσης, ψυχολογίας. Ναι, το επαναλαμβάνουμε, υπάρχει αυτή η ψυχαγωγία, χωρίς την αμαρτία. Μιλούμε για ψυχαγωγία επιπέδου, ποιότητας, που δεν έχει καμιά σχέση με τα όργια και τα αίσχη της νύκτας. Είναι η ψυχαγωγία συναντούν σήμερα χιλιάδες νέοι, στις Χριστιανικές συντροφιές, στα Κατηχητικά, στις Χριστιανικές ομάδες, αλλά πάνω απ’ όλα, στις Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις.
Επειδή έχω προσωπική πείρα, από τις Χριστιανικές Κατασκηνώσεις για πολλά χρόνια τώρα, και για τα προγράμματά τους, νομίζω, ότι έχω το δικαίωμα να αναφέρομαι σ’ αυτό τον αλησμόνητο τον αξέχαστο τρόπο ζωής στις Κατασκηνώσεις της Εκκλησίας.
Είναι κάτι το απερίγραπτο, το φανταστικό. Ένα υπέροχο πρόγραμμα, που ανταποκρίνεται σε όλες τις ανάγκες του σημερινού εφήβου. Επαφή με τη φύση, αληθινές αδελφικές σχέσεις, πρωταθλήματα, διαγωνισμοί, ορειβασίες, κοινωνικοποίηση, αλληλεγγύη, πνευματική ζωή, λατρεία κάτω από τα πεύκα, έναστρος ουρανός, φεγγαράδες, περιπέτειες, απόδειπνο, συμμετοχή στα Μυστήρια, μελέτη της Αγίας Γραφής, βραδινή ψυχαγωγία με αυτοσχέδιες κατασκευές των παιδιών, παραδοσιακοί χοροί, ύμνοι, χριστιανικό τραγούδι. Τίποτε δεν μπορεί να περιγράψει το κλίμα, την ατμόσφαιρα, τη ζωή της Κατασκήνωσης. Μόνο όσοι ευτύχησαν να ζήσουν σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορούν να μιλούν, να αναπολούν με νοσταλγία τα αξέχαστα χρόνια, το πνευματικό πανηγύρι της χαράς, κοντά στο Θεό … Ότι και να πούμε, όσο δυνατά κι αν περιγράψουμε, είναι αδύνατο να αποδώσουμε αυτό το όνειρο, τη ζωή σε μια Εκκλησιαστική Κατασκήνωση. Είναι απλούστατα, ο παράδεισος πάνω στη γη! …Όσοι νέοι δεν έζησαν στη φιλόξενη αγκαλιά της Κατασκηνωτικής ζωής, δεν γνώρισαν ποτέ, τι σημαίνει ψυχαγωγία, χαρά, γέλιο, αληθινή ευτυχία. Γιατί; Ποιό είναι το μυστικό της ζωής στην
Κατασκήνωση; Η ολοζώντανη παρουσία του Χριστού, ανάμεσά μας. Εκεί βασιλεύει το θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό είναι όλα ωραία κάθε στιγμή.
Εκείνο που απλά θέλουμε να πούμε, σαν επίλογο, είναι ότι μπορούν οι νέοι να ψυχαγωγούνται, αλλά μακριά από την αμαρτία. Οι νέοι, χρειάζεται να μάθουν να αγαπούν τη φύση, το φυσικό περιβάλλον, τους ανοικτούς χώρους, εκεί που υπάρχει άφθονο, άπλετο φως, καθαρός αέρας, γαλήνη και ηρεμία.
Πραγματικά, εκπλήττομαι όταν στις σχολικές εκδρομές, βλέπω τους μαθητές και τις μαθήτριες, μόλις κατεβούν από τα λεωφορεία, να κλείνονται μέσα στα κέντρα, να κάθονται σε μια καρέκλα, ή να κολλούν μπροστά στην οθόνη των ηλεκτρονικών παιχνιδιών μέχρι τη στιγμή της αναχώρησης. Οι νέοι έχουν αποκοπεί από τη φύση, δεν τους συγκινεί πια, ούτε το πράσινο των δένδρων, ούτε το γαλανό της θάλασσας, ούτε το δροσερό αεράκι μιας εξοχής. Συγκινούνται περισσότερο από το θόρυβο, την ένταση το κλείσιμο, την καθιστική ζωή, την ακινησία, την ξάπλα …
Οι αγρύπνιες της νύκτας, οι κλειστοί χώροι, τα μισοσκόταδα, το ανθυγιεινό περιβάλλον, η σπαστική μουσική, σκοτώνουν τελικά την υγεία, φθείρουν το νευρικό σύστημα, και οδηγούν τους νέους, στα πρόωρα γηρατειά …
Σπαταλούμε πολύτιμο χρόνο στα χαμένα, ναρκωνόμαστε σε μια καρέκλα και δολοφονούμε τα όμορφα νεανικά μας χρόνια. Τόσες δυνάμεις, τέτοια υγεία, τόσο χρόνο, θα μπορούσαμε να κτίζαμε το μέλλον μας, θα μπορούσαμε να πλουτίζαμε με έργα αγάπης για το συνάνθρωπο, θα μπορούσαμε να γεμίζαμε τη ζωή μας με νόημα και περιεχόμενο. Ολόκληρη η ζωή μας, θα ήταν μια ψυχαγωγία, αν ζούσαμε και για τους άλλους ….